Vastelaovend

Vandaag een week geleden trok de carnavalsoptocht door de straten van Heerlen. Nu de laatste bierdampen zijn opgetrokken en de meest hardnekkige stukjes confetti van de straat zijn geveegd, is het tijd voor een terugblik op een volksfeest dat steeds minder van het volk en meer van de commercie lijkt te zijn. De Afgrond stortte zich een week lang in het feestgedruis. Van het Kowrenne in Hoensbroek via de optocht van Heerlen tot en met het Hieringbiete in Treebeek. Zonder polsbandjes, hekwerken, toeristenarrangementen en gezeur over een of andere carnavalsposter maar gewoon op straat en in de kroeg. Foto’s Optocht Heerlen: Anita Hondong

Als in Venlo zogenaamd de officiële opening plaatsvindt met dure artiesten, borstklopperij en tienduizenden toeristen die vermaakt willen worden, heeft menig carnavalist de eerste kater al lang verdronken. In vele dorpen en steden is carnaval op donderdag al van start gegaan met het traditionele Auw Wieverbal en een dag later bezetten duizenden scholieren en studenten menig stadscentrum.

In Hoensbroek begint het op donderdag met het traditionele Kowrenne. Terwijl de Hoensbroekenaren rijen dik staat opgesteld rond het marktplein, strijden acht koeien van papier-mâché om de prijzen. Er is een hindernissenparcours, een sjoepkarrace en een stoelendans. Uit een krakkemikkige geluidsinstallatie klinken lokale schlagers, de presentator kraamt een hoop onzin uit en het carnavalsvuur dat die avond zou worden ontstoken weigert te ontvlammen. Toch is het feest. Na afloop stromen de cafe’s rondom het plein vol. De meeste feestgangers zijn nog niet verkleed maar de sfeer is er niet minder om. In Hoensbroek hebben ze geen media nodig om de mensen te vertellen hoe carnaval gevierd dient te worden. Dat Big Benny maar lekker in Roermond blijft en Beppie bij “die Hollendere” in Mestreech. Na een bezoek aan het kleinste en daarom nu al gezellig gevulde café van het stadje, belanden we even buiten het centrum in een wat minder drukke kroeg. De omgeving is verpauperd en doods maar binnen is de sfeer warm en voelen we ons welkom. De carnavalsprins van Treebeek is er op bezoek en loopt er zijn eerste polonaise. Als ie dat maar volhoudt tot woensdag…

Via de regionale radio en tv is er op zaterdag geen ontkomen meer aan. De Boetegewone Boetezitting is the place to be. Tuurlijk. Wij hebben minder trek in alweer dezelfde artiesten uit alweer dezelfde uitgemolken stal met alweer dezelfde liedjes. Op naar de kinderoptocht van Gebrook. Een bonte stoet aan schoolkinderen, muziekgezelschappen en versierde wagens. Een zaate hermenie vermaakt de toeschouwers in afwachting van het spektakel en lokt als de Rattenvanger Van Hamelen winkelend publiek naar de route. Het feest dat na afloop losbarst in de omringende café’s belooft alvast veel goeds voor hetgeen de dagen erna nog zal volgen. Levende muziek, lokale hits en oeverloos geouwehoer. ‘s Avonds komen we de prins van Treebeek weer tegen tijdens de opening van zijn carnaval in zijn eigen narrentempel waar het feest tot in de kleine uurtjes doorgaat. En wie dan nog niet genoeg heeft mag met zijne hoogheid mee naar huis voor de dagelijkse afterparty tot het ochtendgloren.

Op zondag bevinden we ons vroeg in de middag op bekend terrein. Pal voor de ingang van de popzaal waar we doorgaans onder heel andere omstandigheden verkeren. Heerlen sjoenkelt. Er is zon, er is erwtensoep en er is bier. De optocht die aan ons voorbij trekt is schitterend maar erg lang. Misschien wel té lang. Gelukkig gebeurt er langs de kant genoeg ter afleiding. De grootste lol creëer je namelijk nog altijd zelf. Vraag dat maar aan die mijnheer die als flitspaal door de stad struint. De kroegen en de feesttent op het plein puilen uit maar ook buiten is er voldoende vertier. Een groep muzikanten houdt haar eigen openluchtconcert. Het mooie aan deze vorm van carnaval is de verscheidenheid aan feestvierders. In alle soorten en maten van alle leeftijden. Jonge springende tieners en uitbundig zingende senioren krioelen door elkaar. Met carnaval is iedereen gelijk. Er zijn veel bekende gezichten maar nog meer toevallige korte ontmoetingen. Zoals met TV journalist Aart Zeeman. Die blijkt al 15 jaar carnaval te vieren in Heerlen en alle liedjes van Wil Knippa uit zijn hoofd te kennen. Als we in de loop van de avond huiswaarts keren kondigt de volgende stroom feestbeesten zich alweer aan. En zo gaat het in Heerlen non stop door en door en door…

Omdat de optocht van Treebeek al vroeg trekt staan we er op maandagochtend in de grijze vrieskou een beetje gammel bij. De straten zijn nagenoeg verlaten en de korte stoet maakt als ze in de verte nadert aanvankelijk een ietwat trieste indruk. Naarmate ze dichterbij komt en de muziek aanzwelt komen er steeds meer mensen naar buiten. En gelukkig maar, want het is niet de kwantiteit maar de kwaliteit van de optocht die er toe doet. De schaarse groepen zijn gehuld in bonte zelfgemaakte kostuums, de enige einzelgänger voert een hilarische en unieke act op. De optocht is met de jaren zo geslonken dat de gemeentepolitie zich niet meer geroepen voelt haar te begeleiden maar desondanks trekt ze nog steeds door de straten. Trots. Voor het volk, door het volk.

Dat laatste geldt ook zeker voor de grote optocht van Hoensbroek. Ludieke groepen en solisten voeren geduldig hun act op in de drukke winkelstraat. Daardoor ontstaan dan weer forse gaten die vervolgens worden gevuld door uitbundig verklede paraderende toeschouwers die hun eigen feestje bouwen. Een nep-journalist met een grote plastic L1 microfoon interviewt passanten. Een zaate hermenie duikt bij elk gat de straat op om zich pontificaal op te stellen, uitgebreid te introduceren en vervolgens haar ding te doen. Dat ze daarvoor meer tijd nodig heeft dan het gat toelaat belemmert het vervolg van de optocht. Niemand die daar over klaagt. Met de carnaval zijn de regels er om gebroken te worden. Zeker in Hoensbroek.
Nog voor de prinsenwagen is gepasseerd lopen de café’s langs de route vol. Van de heren in het zwart moeten veel feestvierders niets hebben. Zo’n officiële carnavalsvereniging met al haar reglementen past volgens hen niet binnen het plaatje van het carnavalsfeest. Bovendien is er nu nog tijd om een gunstige plek in de kroeg te zoeken voordat de bonte massa zich naar binnen begeeft. Een half uur later is het dan ook proppen geblazen. Toch weerhoudt dat een groepje muzikanten er niet van er vrolijk op los te trommelen en te toeteren. De deelnemers aan de optocht wurmen zich als laatste naar binnen. En uiteraard hebben ze weer geen prijs en hebben alweer de verkeerden gewonnen. Biertje voor de troost en verder. Weg met het optochtcommittee, lang leve de lol. Totdat de honger ons laat in de avond naar buiten lokt op zoek naar een vette hap. En een bed.

Dinsdag was ooit de dag van het Kloonetrekke in Kerkrade. Totdat een bierbrouwer en een regionale omroep ook daar een groot podium met ‘grote’ artiesten en een vrachtwagen vol dranghekken neerplantte en zo het evenement van veel van haar charme ontdeed. Dus duiken we weer een dorpskroeg in. Geen podium in het kleinste achterzaaltje van Gebrook waar een biertje nog gewoon 1,65 euro kost en muzikanten geen genoegen nemen met een geluidsband en een half uurtje op de automatische piloot. Lokale giganten als Ivo Rosbeek, Paul van Loo, Roy Ginsel en Peter Vellinga beginnen vroeg in de middag aan een zes uur durende live set vol lokale schlagers, bekende meezingers en een swingende portie rock & roll. Er wordt moeiteloos geswitched van Sjef Diederen naar The Beatles en een melige cover van André van Duijn kan zomaar worden gevolgd door een Frans chanson of een stukje Rolling Stones. En er wordt geouwehoerd. Veel geouwehoerd. Of zoals ze in Hoensbroek zeggen: “Sjèle zeiver en domme kal is miene carnaval.” Als een aanwezige zin heeft om zelf achter de microfoon te kruipen is dat geen enkel probleem. Rosbeek blijkt naast een vernieuwer (hij heeft zelfs een psychedelische schlager geschreven) ook een kritische carnavalist die de vinger op de zere plek weet te leggen. Het ‘Anti Ich-wil-die-hendjes-zeen lied’ spreekt voor zich, de ‘Vastelaovend Blues’ hekelt de vercommercialisering van het feest zoals dat via de beeldbuis wordt getoond vanuit Maastricht, Venlo en Gulpen. En we zijn het allemaal met hem eens. Meezingend met oude Hoensbroekse klassiekers van weleer en meeschreeuwend met ‘Satisfaction’. Gewoon met een man of honderd tegen elkaar geplakt in een biljartzaaltje van huiskamerformaat.

En dan komt na een pauze in een Egyptisch grillroom, het einde in zicht. In Treebeek draait de prins met zijn gevolg zijn laatste rondjes in een zaal vol clowns. Samen met de prins van een andere vereniging die door omstandigheden geen eigen lokaal meer ter beschikking heeft. Eén voor allen allen voor één. Om middernacht worden beiden ontdaan van scepter en steek. De zaal loopt vervolgens snel leeg maar de echte “die hards” weten van geen ophouden. Ze hangen aan de bar. Kruipen samen rond een statafel of lopen een beetje verdwaasd of eenzaam hossend door de lege zaal die al deels door de veegploeg van alle serpentines, confetti en bierviltjes wordt ontdaan. Het is voorbij. Of toch niet? Ook nu hij is afgetreden nodigt de prins ons uit voor zijn afterparty. Wij passen maar nemen de uitnodiging om daags erna een haring te komen eten graag aan en de volgende avond liggen de zure, zoute en braadharingen op ons te wachten. De muziek speelt op de achtergrond, de dansvloer is en blijft leeg. De bierprijs is voor de gelegenheid met vijftig cent verlaagd maar daar wordt niet echt gretig gebruik van gemaakt. Vermoeide hoofden, hese stemmen.

Op de zevende dag na de opening op de Hoensbroekse markt blikken we samen terug op Vastelaovend 2013. Het was weer een mooie uitbundige week. Een week die voor ondergetekende bevestigde dat je de ware ziel van carnaval daar treft waar je thuis bent of je je thuis voelt. Daar waar je de mensen en hun gewoontes kent, oude bekenden treft, weet wat er speelt en de lokale schlagers kunt meezingen. Zonder pretenties, met een gezond wantrouwen jegens regels en gezag en een hoog do it yourself gehalte. De overeenkomst tussen carnaval en rock and roll is groter dan menigeen denkt.

Een dag later bestel ik binnen een minuut tickets voor de Janse Bagge Bend én Slayer…

Foto impressie optocht Heerlen: