Opening Jaar van de Mijnen

Woensdag vond in Heerlen in en rond de schouwburg de opening plaats van het Jaar Van De Mijnen. Met een muzikaal vuurwerkspektakel en een toneelstuk rond de mijnsluitingstoespraak van Joop den Uyl, exact 49 jaar geleden op dezelfde plek. Foto’s: René Bradwolff

Het contrast tussen de net zo luidruchtige als visueel imposante industriële percussie- en vuurwerkshow van Les Commandos Percu en het toneelstuk ‘De Toespraak’ is groot. Zoals het gevaarlijke leven in en rond het dreigende en lawaaierige mijnbedrijf en dat van de notabelen, die op 17 december 1965 op de voorste rijen en het podium van de schouwburg zaten. Nu zitten ze er weer. Deze keer vertolkt door acteurs. Op één na.

Eenmaal in de schouwburg slaat een wild meppende drummer een brug met het overdonderende buitengebeuren. Omringd met oude filmbeelden en industriële geluiden. Daarna neemt het Genker Mijnwerkerskoor het publiek mee terug naar 1965. ‘De Toespraak’ vertelt vervolgens het verhaal van de speech van de toenmalige minister van Economische Zaken Joop Den Uyl (een glansrol van Jaap Spijkers), waarin hij in Heerlen de mijnsluiting aankondigde.

In aanloop naar de toespraak volgt een reporter van de Regionale Omroep Zuid een aantal hoofdrolspelers die elk hun visie op het gebeuren verkondigen. Aanvankelijk vanuit het perspectief van destijds maar gaandeweg richten ze zich rechtstreeks tot het publiek in 2014. De Bisschop, vakbondsleider, gouverneur en burgemeester van die tijd komen voorbij en geloven stuk voor stuk oprecht in een betere toekomst. Een mijnarts legt uit waarom de mijnsluiting op medische gronden een zegen voor de regio zal zijn. Als Den Uyl daarna spreekt over vervangende arbeid en redelijke alternatieven lijkt er geen vuiltje aan de lucht. Er gloort een nieuwe gouden toekomst. De enige die, in onvervalst koelhollands, haar twijfels uit is een mijnwerkersvrouw, waarmee alle hoofdrolspelers aan het woord zijn geweest. Behalve haar man. De koempel zelf, die zwijgend en gelaten zijn lot ondergaat.

Na de toespraak horen we Den Uyl acht jaar later tegen de reporter zeggen dat zijn opvolgers het verprutst hebben. De ‘hoge heren’ zijn dan al van het toneel verdwenen, op Frans Timmermans na. Hij neemt het stokje van Den Uyl over. Bevlogen vertelt hij over zijn eigen ervaringen. Over wat er allemaal fout is gegaan en hoe daar mee om te gaan. “We moeten ons ontdoen van de laatste fantoompijn der patronage die nog maar al te vaak een verlammende uitwerking heeft op het eigen initiatief van mensen in onze regio.”

Timmermans benoemt de nadelen van de op de tekentafel gecreëerde indeling van de mijnstreek. Met haar vele kernen, kerken en verenigingen ontbrak de eenheid op het moment er samen gestreden moest worden. En de subsidiegelden, die veelal terecht kwamen in verkeerde zakken op verkeerde plaatsen: „Heerlen is platgebombardeerd en Maastricht vervolgens weer opgebouwd.” Zaken die tot tot op vandaag nog zicht- en voelbaar zijn in de regio.

Toch is de boodschap van Timmermans positief. “Het is mijn stellige overtuiging dat de economie van morgen gebaseerd zal zijn op synergie tussen industrie, dienstverlening, wetenschap, infrastructuur, ondersteund door excellent onderwijs en een dienstverlenende overheid. Wie er in slaagt die synergie tot stand te brengen, zal succes oogsten.” Dat succes ligt volgens hem voor het oprapen in deze regio tussen Nordrhein-Westfalen en Luxemburg. De strekking van Timmermans is duidelijk: Lering trekken uit het verleden en strijden voor de kansen die er liggen met nieuwe bloei als resultaat. Zijn afsluitende “Glück Auf” is dan ook zeker niet alleen een groet aan het verleden.

Na afloop van de boeiende, pakkende maar ook humoristische voorstelling klonteren hoogwaardigheidsbekleders en genodigden samen rond bar en borrelhapjes. Onder een reusachtige foto van trots poserende koempels op een schachtwiel. De oud-mijnwerkers nestelen zich in alle bescheidenheid in de luwte. Half verscholen achter het podium waarop de band Carboon heeft plaatsgenomen voor de muzikale omlijsting. Terwijl zanger Henk Steijvers zingt over ‘D’r Held’, lijkt er in 50 jaar weinig veranderd.

Het Jaar Van de Mijnen kende een vliegende start. De intenties zijn goed en haar programma is veelbelovend. Maar laten we in Godsnaam hopen dat het niet alleen een feest voor de ‘heren met de sjlieps’ wordt en dat de ware helden niet alweer worden vergeten.

Les Commandos Percu speelde op 17 december op het Burgemeester van Grunsvenplein in Heerlen. De Toespraak werd op dezelfde dag opgevoerd in het Parkstad Limburg Theater door Toneelgoep Maastricht en Jaap Spijkers, met medewerking van Mijnwerkerskoor Genk, slagwerker Edwin van der Burgt, operazangeres Lies Verholle, pianiste Elisabeth de Loore en Eurocommisaris Frans Timmermans. Kijk voor informatie over het Jaar van de Mijnen op m2015.nl.