Heerlen gehoord, echo’s tussen toen en nu…

Cultura Nova is van start gegaan en de ochtend na de opening meldde ik me meteen bij het Mijnmuseum waar de start van de zogenaamde geluidswandeling ‘Heerlen gehoord, echo’s tussen toen en nu’ van start ging. Deze geluidswandeling is een samenwerking tussen stadshistoricus Michel Lemaire en klankkunstenaar Mike Kramer in het kader van de themaperiode Bovengronds. Foto’s: Marco Smeets

Tijdens deze wandeling stond de geschiedenis van Heerlen na de mijnsluitingen in woord en klank centraal. Ik was vooraf vooral getriggerd door het feit dat een van de locaties tijdens de wandeling de oude stationstunnel was. Als jonge brugpieper en latere HAVO scholier ben ik daar vanaf 1984 bijna dagelijks geweest en ik kan me die tunnel nog herinneren en ook het gespuis wat daar toen rondliep. Vooraf wist ik ook niet zo goed wat ik me bij een geluidswandeling moest voorstellen maar in het kort: de wandeling werd ‘uitgevoerd’ in groepjes van circa 10 personen en iedereen kreeg een koptelefoon. Mike liep ook mee en had een zender waardoor iedereen tijdens de wandeling dezelfde klanken hoorden. Dat werkte, na een technisch mankement aan het begin, overigens feilloos. Geen gekraak of gepiep in je oren van een storende zender maar feilloos geluid, ook als je je wat verder weg van de zender bevond.

De anderhalf uur durende wandeling ging van start bij de Mijnmuseum en eindigde op het Burgemeester van Grunsvenplein waarbij onderweg werd de geschiedenis van die plek of van Heerlen verteld doorspekt met klanken die een verband hielden met de locatie. Er was voldoende tijd om bij locaties zowel het beeld als het geluid in je op te nemen. En dat maakte het ook extra bijzonder want gaan die spoorbomen bij de Willemstraat nu echt dicht heeft of is dat het geluid dat je door je koptelefoon hoort? Of misschien is het wel beiden. Het was heel bijzonder om langs diverse plekken in Heerlen te komen waar ik eigenlijk dagelijks of wekelijks kom (alhoewel de locatie ‘kerk’ nieuw voor me was…) maar waar ik normaal altijd (te) snel doorheen wandel. Nu werd ik in feite gedwongen om rust te nemen en te luisteren naar de geschiedenis en de klanken van mijn stad. Als ik voortaan na een dagje werken in Eindhoven aan kom met de trein, zal dat echt anders aanvoelen na deze wandeling. Verder viel me op dat ik me juist bewuster werd van de omgevingsgeluiden maar ook de bijzondere gewaarwording dat het leven van alledag gewoon doorgaat en je dat aan je voorbij ziet trekken (vooral bij locatie Schunck waar markt was, viel dat extra op) terwijl jij je met je koptelefoon in een andere wereld waant. Wat betreft die geluiden, soms kon ik ze wel thuisbrengen (de bliepende kassa’s van de Jumbo bij het Maankwartier of de spoorbomen bij de Willemstraat) maar soms ook helemaal niet maar dat maakte het ook extra mysterieus.

De bezochte locaties: Mijnmuseum, Maankwartier, stationstunnel, spoorwegovergang, Wilhelminaplein, crypte en Pancratiuskerk via de tuin van de pastorie, Schunck, Tempsplein, tuin van het Thermenmuseum en de oude tunnel onder het Burgemeester van Grunsvenplein. De meest bijzondere locatie was toch de stationstunnel, zo vaak doorheen gewandeld en nu weer terug. Dat we daarbij ook nog getrakteerd werden op een stukje live muziek maakte het extra bijzonder. En de mooiste locatie vond ik de binnentuin van de pastorie, de tuin van meneer Pastoor dus, een lieflijk paradijs naast het Schelmenhofje. En bij het Thermenmuseum overviel me ook nog een gevoel van trots. Want bij die locatie stonden buiten de poort twee dames met een grote kaart in de hand, speurend naar streetart. Hoe cool is dat! En ik was al trots op deze stad maar deze wandeling heeft me nog een keer bewust gemaakt van de mooie ontwikkelingen die mijn stad heeft doorgemaakt na de mijnsluitingen.

Cultura Nova 2018 duurt nog t/m 2 september, Bovengronds t/m 2 december. Het volledige programma van Cultura Nova vind je hier. Voor meer informatie over klankkunstenaar Mike Kramer kun je terecht bij (h)ear experimental audio research.