Wanneer zich op een steenworp afstand van mijn eigen huis in een oud schoolgebouw allerlei culturele activiteiten ontplooien waar ik tot op dat moment geen weet van heb roept dat toch wel enkele vragen op. Op internet zie ik dat er allerlei activiteiten plaatsvinden, van schilderen tot fotografie en van lezingen tot theater. Mijn nieuwsgierigheid is getriggerd want wat is Werkplaats K? En ligt het aan mij dat ik hier nauwelijks weet van heb? Tijd om als Afrond op onderzoek te gaan. Ik rij er vrijwel dagelijks langs, dus wat belet me om effe naar binnen te lopen?
Bij aankomst tref ik directrice Natalie Savelsbergh (“Zeg maar Natalie, hoor”) aan die ook net binnen komt. Het belet haar niet om spontaan even wat tijd vrij te maken en me te woord te staan over het best bewaarde geheim van Kerkrade-West.
J: Leuk dat we mekaar zo treffen. Wat is Werkplaats K nu eigenlijk?
N: Werkplaats K is een collectief met kunstenaars. Er zitten er rond de 20 die hier ateliers hebben en samen een coöperatie vormen. Daarnaast zijn wij hier als vrije academie. Stichting Werkplaats K is apart en Vrije Academie is apart. Wij zijn een centrum voor kunstonderwijs, op een zo breed mogelij terrein. We geven cursussen, workshops op scholen en hier ter plekke.
J: Hoe is dit ontstaan? Ik kan me herinneren dat dit gebouw vroeger een school was?
N: Wij zaten vroeger hiernaast, samen met onder andere Stichting Popmuziek van Henk Gehring, de muziekschool en de school. Toen het schoolgebouw wat te groot bleek en er ook nog scheuren in de vloeren zaten, moesten wij daar acuut weg. Dat was best moeilijk want van de een op andere dag wordt gezegd dat je ergens anders naartoe moet. We hadden dus geen voorbereidingstijd. We zijn op een aantal plekken gaan kijken maar dat kon niet te lang duren want alles moest natuurlijk doorlopen. Toen zijn we uiteindelijk hier terechtgekomen. Hier was redelijk wat plek, maar isschien net niet voldoende. Maar goed, het loopt. Dat de ruimtes gladde vloeren hadden en er water was (omdat hier onder andere met klei wordt gewerkt) is ook ideaal.
Daarbij is de combinatie met de kunstenaars ook wel goed. Nog beter dan met een school, eigenlijk een beetje dezelfde bloedgroep. Als je binnen komt is er vaak een expositie. Soms exposeren onze mensen, soms de professionals. Dat is ook weer leuk voor onze mensen.
J: Hoe zijn die professionele kunstenaars dan hier terecht gekomen?
N: Die hebben op gegeven moment gebruik van gemaakt van het feit dat dit leeg stond. Toen de school hiernaast nog was stond dit al leeg. Eerst was het verbonden aan de school (je ziet nog steeds een soort luchtbrug lopen) maar dat bleek voor de school te veel ruimte. Daarom hadden ze het idee, zoals je dat wel vaker ziet, om het leegstaande gebouw voor een goeie prijs te huren om daar dan hun ateliers te huisvesten.
J: En wie zijn die kunstenaars? Is daar een bepaalde keuze in? Kunstenaars uit de regio?
N: Grotendeels wel, ja. Daar zit bijvoorbeeld Jos Reinders bij en die leidt het een beetje. Hij werkt ook bij Elkander in Heerlen. Een aantal kunstenaars heeft hier een atelier maar werken tevens bij ons als docent, dus is daar is ook overlap. Vaak komen ze uit de Parkstad maar daar is niet heel strak naar gekeken. Het gaat er meer om of het klikt.
J: Is er een bepaalde keuze in het soort kunst? Ik zie dat er verschillende dingen gedaan worden.
N: Hier bij ons is het vooral het ambachtelijke, zoals boetseren en edelsmeden, glas in lood, heel veel teken-en schildercursussen maar we hebben ook fotografie. We hebben trouwens ook een vooropleiding voor de Kunstacademie. Een specifieke cursus voor jonge mensen die naar de Kunstacademie willen. Dit jaar zijn er maar liefst 20 jongeren en daar zijn we super trots op. Een kunstenares uit Heerlen is daar heel actief mee aan de slag gegaan en coördineert dat groepje dat professioneel wordt opgeleid voor de Kunstacademie.
J: Ik vond op internet de uitspraak terug “Krimp biedt Ruimte”. Is dat ook de visie?
N: Vooral van de kunstenaars van Werkplaats K. Jos is daar ook heel veel mee bezig. Voor ons is dat misschien een iets minder interessant thema omdat we natuurlijk meer met het onderwijs bezig zijn. We hebben wel een samenwerking met zorginstellingen. Mensen met een beperking komen ook in het centrum. Dat is voor hen fijn, omdat ze dan wat minder cliënt zijn en meer kunstenaar en mens. Een hele leuke combinatie eigenlijk. We werken ook veel met vrijwilligers en mensen die reïntegreren.
J: Los van de kunstenaars: wat doen jullie dan nog meer? We hadden het al over de workshops…
N: Hier doen de mensen vooral cursussen. Maar we hebben binnenkort bijvoorbeeld voor een groep leraren van een school hier een inspiratieworkshop waarin ze met allerlei materialen aan de slag gaan, dat soort dingen. Gisteren was een workshop in het theater voorafgaand aan een voorstelling. Daar hebben ze met stoffen tassen muzieknoten gemaakt met als thema “Een tas vol muziek”. Dat ging vooraf aan een voorstelling over de zus van Mozart ging. Zo proberen we dan weer een combinatie in thematiek te maken.
We doen ook heel veel op locatie, zoals workshops graffiti, fotografie of striptekenen. En de striptekenaar heeft hier weer een atelier.
J: Een heuse striptekenaar zelfs, kijk eens aan. Het is dus eigenlijk een hele leuke, culturele broedplaats hier al met al. Daarom vind ik het eigenlijk jammer dat het zo verborgen lijkt, want dat hoort het eigenlijk niet te zijn. Hoe zou dat toch komen? Ik moet die vraag toch stellen: is dat iets typisch Kerkraads? Ik heb toch vaak moeite om hier door dingen heen te breken. Het lijkt vaak net iets meer naar binnen gekeerd dan in Heerlen. Of is het toeval dat jullie nog niet wat bredere aandacht hebben? Misschien is er nog niemand actief mee bezig de deuren echt open te gooien…
N: (lacht) Nou, we proberen het natuurlijk wel. We zitten bijvoorbeeld te denken over de naam, we heten Vrije Academie Zuid-Oostelijke Mijnstreek (ZOM) maar zelf denk ik aan een eventuele naamsverandering. Daar zitten we in het bestuur ook mee te stoeien. Dat betekent natuurlijk ook een nieuwe vormgeving, nieuw logo en een nieuwe naam. Maar we zijn beperkt wat betreft budget. Ik adverteer bijvoorbeeld in de Via. Misschien vinden we de juiste weg nog niet. Maar ik heb bijvoorbeeld niet zoals Parkstad Limburg Theaters van die grote borden die ik overal kan neerzetten. Zou ik wel graag willen.
J: Nee, volkomen duidelijk. Dan hoop ik dat we daar met de Afgrond alvast onze bescheiden bijdrage aan kunnen leveren. Hoe wordt het overigens in de wijk hier opgenomen?
N: Dat gaat wel goed. Dat doen we ook met de werkplaats. Samen met het bewonersplatform doen we een lezingenreeks en we geven regelmatig lezingen waarin een kunstenaar iets vertelt over zichzelf. Of er wordt een bepaald thema uitgekozen en daar kunnen mensen voor € 2,50 met koffie en thee dan naartoe dus we proberen het allemaal heel laagdrempelig te houden. Het staat hier in Kerkrade wel eens in het krantje.
We hebben zelf overigens ook nog een locatie in Landgraaf. Die is kleiner en daar zitten we in een brede, maatschappelijke voorziening.
Maar nogmaals, we hebben een heel klein budget en niet het budget van Schunck of muziekschool. We proberen onze doelgroep vooral te bereiken door sociaal-maatschappelijk bezig te zijn. In Heerlen wordt dat, denk ik, toch allemaal wat meer door de gemeente ondersteund.
J: In dat soort beleidskeuzes zit inderdaad een cruciaal verschil. Er is wat dat betreft een cultuurverschil tussen Heerlen en Kerkrade.
N: Ja, kijk maar eens naar die hele urban cultuur en die wandschilderingen overal.
J: Ik weet het. Ze zijn er constant mee bezig. Mooi, dan hopen we hiermee in ieder geval de deuren nog wat verder open te gooien.
N: Ja, leuk. Iedereen is welkom hier om te komen kijken. Alleen even bellen!
J: Nou, je komt in ieder geval vrij makkelijk naar binnen. Dat zou nog het minste probleem zijn.
Jens Rademakers interviewde Natalie Savelsbergh, directrice van de Vrije Academie, gevestigd aan de Elbereveldstraat 105 in Kerkrade-West. Foto’s zijn eveneens gemaakt door Jens.